خصوصيات آب و هوايي اين كرانه به قرار زير است:
۱- ميزان ريزش باران ساليانه بسيار اندك ،اغلب بارندگي در فصول پاييز و خصوصاً زمستان
۲- رطوبت هوا بسيار زياد در تمام فصول سال
۳- هوا بسيار گرم و مرطوب در تابستان و معتدل در زمستان
۴- اختلاف كم درجه حرارت بين شب و روز
۵- شوربودن آب هاي زيرزميني در اكثر مناطق
۶- پوشش بسيار كم گياهي
۷- تابش تقريباً عمودي آفتاب در فصول بهاروتابستان
۸- ميزان تبخير آب در منطقه بسيار زياد ۹-بادهاي صحرايي عربستان (نامناسب)،بادهاي ساحلي (مناسب)
اختلاف كم درجه حرارت بين شب و روز
ظرفيت حرارتي وگرماي ويژه آب نسبت به ساير اجسام در روي كره زمين بيشتر است.به همين خاطر آب قابليت ذخيره حرارت بيشتري نسبت به معدل ذخيره حرارت ساير اجسام درروي كره زمين دارد. مشاهده اين امر در سواحل كنار دريا بسيار بارز است.درطي روز كه آفتاب مي تابد،سطح زمين گرم مي شود.درروزهاي گرم شدت گرماي سنگ و يا شن و ماسه سواحل دريا بقدري است كه با اي برهنه نمي شود روي آن راه رفت،ولي در همين هنگام آب دريا هنوز معتدل است و درآن مي توان به راحتي آب تني نمود.
هنگام غروب،زمين به سرعت شروع به سرد شدن مي كند ولي آب دريا با سرعت خيلي كمتري حرارت خود را از دست مي دهد و در نتيجه آب دريا درطي شب گرم تر از سطح زمين است.به طور كلي وجود منابع آب باعث اعتدال دماي هوا مي شود و لذا در سواحل درياها و درياچه ها ،اختلاف درجه حرارت شب و روز بسيار كمتر از مناطقي است كه از اين سواحل دور هستند.
باعث اعتدال درجه حرارت درطي شبانه روز شود،در داخل ساختمان نيز به عنوان يك اقليم كوچك آب مي تواند نوسان درجه حرارت را كاهش دهد.به همين منظور درخانه هاي خورشيدي جديد،از بشكه هاي آب جهت كسب و ذخيره حرارت درطي روز تأمين حرارت در شب هنگام استفاده مي شود. ظرفيت حرارتي هوا بسيار كم است وهوا قدرت ذخيره حرارتي بسياراندكي دارد.ولي هواي مرطوب به دليل وجود ذرات بخار آب ،بهتر مي تواند حرارت را در خود ذخيره كند.لذا در مناطق مرطوب اختلاف درجه حرارت درطي شبانه روز كمتر از نواحي با آب وهواي خشك است.
پوشش بسيار كم گياهي
در رابطه با گياهان بايد متذكر شد كه گياهان به لحاظ تبخير آب،درايجاد برودت درمحيط تأثير بسزايي دارند.« در طي يك روز آفتابي در تابستان، يك درخت ممرز و يا بلوط بزرگ، به ميزان۲۵۲۰۰۰ (كيلوكالري ) درخنك سازي هوا تأثير مي گذارد.اين مقدار برابر است با ميزان هواي خنكي كه يك دستگاه تهويه مطبوع با ۲۰ ساعت كاردر روز براي ۱۰ اتاق معمولي تأمين مي كند.حدود ۱۰۰۰مترمربع چمن دو برابر اين ميزان تأثير برودتي دارد ». وجود گياهان علاوه بر افزايش رطوبت نسبي ،باعث ايجاد سايه در تابستان مي شوند كه خود ازحرارت زياد آفتاب مي كاهد.
از ديگر خصوصيات درختان،همانگونه كه درقسمت قبلي ذكر شد،هدايت و كاستن از شدت باد است .اين امر در مناطقي كه باد نامطلوب از يك سمت بخصوص جريان دارد،بسيار مؤثر مي باشد. به طور كلي درختان را جهت استفاده درمحيط مسكوني مي توان به دو دسته تقسيم نمود.درختان هميشه سبز ويا سوزني برگ مانند كاج و سرو و درختان برگ ريزان يا برگ پهن ،كه برگ خود را درفصل پاييز از دست مي دهند .از درختان سوزني برگ جهت سد نمودن و يا هدايت بادهاي زمستاني مي توان استفاده نمود زيرا اين درختان در زمستان نيز كماكان حالت طبيعي خود در تابستان را دارند و در صورتي كه بطور فشرده و نزديك به هم كاشته شوند،مانع بسيار خوبي درمقابل بادهاي زمستاني هستند و توسط آنها ،مي توان ساختمان و محيط اطراف آن را در مقابل اين بادها محافظت نمود.
از طرف ديگر با كاشتن درختان برگ ريزان در سمت جنوبي بنا،در عين استفاده از سايه در تابستان،مي توان از تابش گرم آفتاب در زمستان بهره گيري كرد.بوته هاي كوتاه نيز درهدايت باد مؤثر مي باشند و سطوح كوتاه گياهي مانند چمن از انعكاس بيش از حد آفتاب به داخل بنا جلوگيري مي كنند. در انتها بايد متذكر شد كه درختان در كاهش گردوغبار،انتقال صوت و تصفيه هوا مؤثر مي باشند و مي توانند تأثير بسيار مطلوبي در تعديل نوسان حرارت و فراهم نمودن شرايط مناسب زيستي در كل منطقه داشته باشد.
باعث اعتدال درجه حرارت درطي شبانه روز شود،در داخل ساختمان نيز به عنوان يك اقليم كوچك آب مي تواند نوسان درجه حرارت را كاهش دهد.به همين منظور درخانه هاي خورشيدي جديد،از بشكه هاي آب جهت كسب و ذخيره حرارت درطي روز تأمين حرارت در شب هنگام استفاده مي شود. ظرفيت حرارتي هوا بسيار كم است وهوا قدرت ذخيره حرارتي بسياراندكي دارد.ولي هواي مرطوب به دليل وجود ذرات بخار آب ،بهتر مي تواند حرارت را در خود ذخيره كند.لذا در مناطق مرطوب اختلاف درجه حرارت درطي شبانه روز كمتر از نواحي با آب وهواي خشك است.
پوشش بسيار كم گياهي
در رابطه با گياهان بايد متذكر شد كه گياهان به لحاظ تبخير آب،درايجاد برودت درمحيط تأثير بسزايي دارند.« در طي يك روز آفتابي در تابستان، يك درخت ممرز و يا بلوط بزرگ، به ميزان۲۵۲۰۰۰ (كيلوكالري ) درخنك سازي هوا تأثير مي گذارد.اين مقدار برابر است با ميزان هواي خنكي كه يك دستگاه تهويه مطبوع با ۲۰ ساعت كاردر روز براي ۱۰ اتاق معمولي تأمين مي كند.حدود ۱۰۰۰مترمربع چمن دو برابر اين ميزان تأثير برودتي دارد ». وجود گياهان علاوه بر افزايش رطوبت نسبي ،باعث ايجاد سايه در تابستان مي شوند كه خود ازحرارت زياد آفتاب مي كاهد.
از ديگر خصوصيات درختان،همانگونه كه درقسمت قبلي ذكر شد،هدايت و كاستن از شدت باد است .اين امر در مناطقي كه باد نامطلوب از يك سمت بخصوص جريان دارد،بسيار مؤثر مي باشد. به طور كلي درختان را جهت استفاده درمحيط مسكوني مي توان به دو دسته تقسيم نمود.درختان هميشه سبز ويا سوزني برگ مانند كاج و سرو و درختان برگ ريزان يا برگ پهن ،كه برگ خود را درفصل پاييز از دست مي دهند .از درختان سوزني برگ جهت سد نمودن و يا هدايت بادهاي زمستاني مي توان استفاده نمود زيرا اين درختان در زمستان نيز كماكان حالت طبيعي خود در تابستان را دارند و در صورتي كه بطور فشرده و نزديك به هم كاشته شوند،مانع بسيار خوبي درمقابل بادهاي زمستاني هستند و توسط آنها ،مي توان ساختمان و محيط اطراف آن را در مقابل اين بادها محافظت نمود.
از طرف ديگر با كاشتن درختان برگ ريزان در سمت جنوبي بنا،در عين استفاده از سايه در تابستان،مي توان از تابش گرم آفتاب در زمستان بهره گيري كرد.بوته هاي كوتاه نيز درهدايت باد مؤثر مي باشند و سطوح كوتاه گياهي مانند چمن از انعكاس بيش از حد آفتاب به داخل بنا جلوگيري مي كنند. در انتها بايد متذكر شد كه درختان در كاهش گردوغبار،انتقال صوت و تصفيه هوا مؤثر مي باشند و مي توانند تأثير بسيار مطلوبي در تعديل نوسان حرارت و فراهم نمودن شرايط مناسب زيستي در كل منطقه داشته باشد.
ديوارهاي شزقي و غربي در تابستان تقريباً دو برابر زمستان انرژي خورشيدي جذب مي كنند و اين به دليل آن است كه آفتاب مسيرطولاني تري مي پيمايد و مدت بيشتري به ديوارهاي شرقي و غربي مي تابد.در تابستان قسمتهايي از ساختمان كه بيشتر در مقابل تابش آفتاب قرار دارند(پشت بام و ديوارهاي شرقي وغربي )بايد در مقابل انرژي حرارتي خورشيد محافظت شوند.در زمستان كه امكان كسب بيشترين انرژي از طريق ديوار جنوبي و پشت بام مي باشد،بايد به وسيله پنجره و ديگر وسايل حداكثر استفاده از انرژي خورشيدي صورت گيرد.مطلبي كه به خصوص در مورد ساختمان هاي يك طبقه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه در اين ساختمان ها سطح بام تقربياً برابر كليه سطوح جانبي است .بنابراين حفاظت اين قسمت از ساختمان ها در مقابل تابش آفتاب در تابستان ،خصوصاً در مناطق گرم ،امري ضروري است.
باد
اختلاف درجه حرارت و فشار هوا ،به علاوه دوران كره زمين باعث جابجايي هوا و در نتيجه باد مي شود. به دليل اينكه باد با خود ابرهاي باران زا و باران كه لازمه حيات است را به ارمغان مي آورد،بدون وجود باد ،زندگي در روي كره زمين براي بشر غير ممكن است . در ايران ابرهاي باران زا از طرف درياي مديترانه و اقيانوس هند مي آيند .جريان باد ديگري هم از سمت شمال مي وزد كه با خود سرماي زياد به همراه دارد.در جنوب ايران بادهاي صحرايي عربستان مي وزد كه مانع تجمع ابرهاي باران زا در اين منطقه مي شود. بادهاي محلي نيز در هر ناحيه وجود دارد كه از جهات مختلف مي وزد. بعضي از اين بادها مرطوب و خنك مي باشند و بعضي گرم همراه با گردوغبار هستند.
در نزديكي سواحل درياها و درياچه هاي بزرگ نيز يك باد محلي وجود دارد كه دوره تناوب آن بيست و چهار ساعته است .در طي روز كه آفتاب مي تابد،سطح زمين سريعتر از دريا گرم مي شود و در نتيجه هواي مجاور زمين صعود كرده وجاي آن را نسيم خنكي از سطح دريا پر مي كند.در شب هنگام سطح زمين گرماي روز را سريعتراز دست مي دهد و آب دريا گرمتراز زمين مي باشد،لذا هواي گرم از سطح دريا صعود مي كند و جريان مخالف روز از روي زمين به سمت دريا جريان پيدا مي كند.اين باد ملايم تا چند كيلومتري ساحل محسوس مي باشد و چون جهت آن مشخص است،مي توان از آن جهت تهويه ساختمان و محوطه اطراف آن استفاده نمود.
بدين ترتيب بايد كل شهر ،ساختمان ها ،بازشوها و بادگيرها به سمت باد مطلوب و خنك و پشت به باد گرم و پرگرد وغبار بنا شوند. با اين روش ،باد مطلوب به داخل شهر و ساختمان ها ي آن كشيده مي شود و از خشكي و گرماي هوا مي كاهد. همچنين ورود بيش ازحد گرما و گردوغبار سد مي شود.
بدين ترتيب بايد كل شهر ،ساختمان ها ،بازشوها و بادگيرها به سمت باد مطلوب و خنك و پشت به باد گرم و پرگرد وغبار بنا شوند. با اين روش ،باد مطلوب به داخل شهر و ساختمان ها ي آن كشيده مي شود و از خشكي و گرماي هوا مي كاهد. همچنين ورود بيش ازحد گرما و گردوغبار سد مي شود.
ارزيابي جهت و شدت باد غالب در تقسيم بندي عملكردها و طراحي شهري اهميت ويژه دارد.باد در انتقال صوت ،آلودگي هوا و بو بسيار مؤثر است .لذا قسمتهايي از شهر كه عامل توليد آلودگي هاي فوق مي باشند،مانند فرودگاهها،كارخانجات و محل دفن زباله نه تنها بايد در خارج از شهر ،بلكه در سمتي باشند كه باد غالب منطقه ابتدا از سطح شهر عبور كند و بعد به اين قسمت ها برسد.
بافت اقليم گرم ومرطوب
مجموعا ميتوان سه نوع بافت متراكم نيمه متراكم و باز را در اين بنادر مشاهده كرد . بوشهر و سيراف بافتي كاملا متراكم دارد كنگ نيز داراي بافتي متراكم است ولي با توجه به عدم محدوديت گسترش شهر قديم به صورت خطي و كمي باز تر از دو بندر بوشهر وسيراف رشد كرده است.
خصوصيات كلي فرم بنا در اين مناطق به قرار زير است :
۱ ) ساختمان ها به صورت حياط مركزي و نيمه درون گرا:
در اين كرانه اكثر ساختمان ها نيمه درون گرا هستند و اطاق ها در اطراف يك حياط مركزي قرار دارند . فرق عمده ي اين ساختمان هاي حياط مركزي با ابنيه ي مشابه در مناطق فلات مركزي ايران در اين است كه با وجود آن كه اين ساختمان ها درون گرا مي باشند ، ولي ارتباط آن ها با فضاي خارج كاملا بسته نيست و پنجره هاي بلند و مرتفع و ايوان هاي وسيع رو به فضاي كوچه و يا ميدان در طبقات دوم و خصوصا سوم ساختمان دارند .
۲ ) حداكثر استفاده از سايه و كوران هوا :
استفاده از تهويه ي دو طرفه ي هوادر داخل اتاق و كاستن از شدت گرما ، با باز كردن پنجره هاي رو به حياط از يك طرف و و پنجره هاي رو به كوچه از طرف ديگر ، همچنين هنگام عصر و غروب كه از شدت آفتاب كاسته مي شود ، اهالي در ايوان هاي خارجي رو به دريا مي نشينند و از جريان بادي كه بين دريا و ساحل وجود دارد لذت مي برند .
۳)ارتفاع اتاق ها زياد و پنجره ها بلند و كشيده
ارتفاع اتاق ها نيز در اين منطقه از ساير مناطق اقليمي ايران بيشتر است و ارتفاع آن گاه تا چهار متر يا بيشتر مي رسد . دليل اين امر بدان جهت است كه گرماي هوا در فضاي داخل صعود كرده و در نتيجه دماي هوا در ارتفاع پايين تر اتاق كاهش مي يابد و با وجود پنجره هاي زير سقف در دو طرف اتاق ، هواي گرم تهويه مي شود.
۴)ايوان ها وسيع و مرتفع
ايوان در اين منطقه از ساير نواحي بزرگتر است و فضاي بسيار مهمي در ساختمان محسوب مي شود . در فصول گرم كه مدت آن حدود نيمي از سال است ، اغلب فعاليت هاي روز مره در داخل ايوان انجام مي شود ، زيرا در ايوان هم تهويه به خوبي صورت مي گيرد و هم در زير سايه قرار دارد . غالبا در دور تا دور حياط مركزي و همچنين در يك و يا دو سمت خارج بنا ايوان هاي وسيع و مرتفع وجود دارد .
۵ ) عدم وجود زير زمين در مناطق نزديك به ساحل
در بندر بوشهر به دليل مجاورت با دريا و بالا بودن سطح آب هاي زيرزميني و رطوبت بسيار زياد ، زير زمين احداث نمي شود و همچنين طبقه ي همكف نيز بيشتر جنبه ي خدماتي دارد و آشپزخانه ، انبار آذوقه و احيانا انبار كالا در اين طبقه مي با شند و طبقات اول و دوم بيشتر جنبه ي مسكوني دارند . مزيت ديگر طبقات فوقاني ، اين است كه كوران هوا در اين طبقات بهتر انجام مي شود و از لحاظ محرميت ، پنجره هاي فوقاني از ديد عابران در كوچه ها محفوظ است .
۶ ) وجود شبستان و شوادان در مناطق دور از ساحل
۷)طاق هاي غالباً مسطح
در اين سواحل ، احداث طاق هاي قوسي رايج نيست و اكثر قريب به اتفاق ساختمان ها داراي بام هاي مسطح مي باشند . در فصول گرم در شب هنگام ، به دليل خنكي نسبي هوا بر روي بام و تابش حرارت از زمين و بام گرم به آسمان نسبتا سرد ، اهالي بر روي بام مي خوابيدند و جان پناه اطراف بام اغلب مشبك مي باشد تا ساكنان بر روي بام از ديد اطراف محفوظ باشند و در عين حال از كوران هوا بر روي بام استفاده كنند .
۸)الهام گرفتن از قوس هاي عربي و هندي
در اين جا لازم به ذكر است كه به لحاظ تبادل تجاري بين بنادر اين سواحل با كشور هاي عربي و هندوستان ، تزيينات ساختمان و فرم قوس ها و بازشوهاي ساختمان ، شباهت بسيار زيادي با ساختمان هاي شبه جزيره ي عربستان و هندوستان دارد . به عنوان مثال ساختمان هاي قديمي بوشهر و بندر لنگه شبيه ساختمان هاي شهر صنعا در يمن و بادگيرهاي بندر لنگه ، قشم و بندر عباس كاملا شبيه بادگيرهاي سواحل جنوبي خليج فارس و مساجد چابهار شبيه مساجد هند و پاكستان است . قوس هاي نيم دايره بالاي بازشوها در اين سواحل ، شبيه قوس هاي رايج در عربستان و هندوستان است و با قوس هاي ساختمان هاي فلات مركزي ايران كه به صورت جناغي است ، متفاوت مي باشد .
۹)استفاده از مصالحي كه داراي جرم حرارتي كم با رنگ روشن هستند
• در مناطق گرم و مرطوب ، استفاده از مصالحي كه داراي جرم حرارتي كمي هستند و حرارت را در خود ذخيره نمي كنند بهتر است . زيرا از لحاظ اقليمي ، مشكل اساسي گرماي بيش از حد است و ذخيره نمودن حرارت روز براي شب صحيح نمي باشد . به همين دليل چوب بهترين نوع مصالح در اين مناطق است ، زيرا چوب حرارت را به كندي انتقال مي دهد و حرارت كسب شده در طي روز ، بر روي سطح چوب باقي مي ماند و با وزش نسيم نسبتا خنك در شب ، چوب حرارت خود را از دست مي دهد .
ولي در اين سواحل مشاهده مي شود كه از چوب فقط براي بام و در و پنجره استفاده مي شود و بدنه ي ساختمان با مصالح بنايي كه داراي جرم حرارتي بسيار زياد است ، اجرا مي شود و ضخامت ديوارها غالبا زياد مي باشد . اين مطلب به اين خاطر است كه در اين سواحل پوشش گياهي بسيار اندك و چوب درختان براي كارهاي ساختماني كم مي باشد . لذا بالاجبار اهالي مجبور به استفاده از مصالح بنائي كه به وفور وجود دارد ، مي باشند . در كنار هورها و مرداب هاي كنار رودخانه ها و درياها و در مناطقي كه ني وجود دارد ، اغلب خانه ها با حصير ساخته مي شود و افراد تنگ دست در اين سرپناه ها زندگي مي كنند . بر اساس آمار رسمي سال ۱۳۵۵ ، در بندر عباس ۶۸/۶۰ در صد خانه ي خشتي و ۱۳/۱۷ در صد حصيري و در بندر لنگه ۹۰ در صد خانه ها سنگي و ۱۰ در صد حصيري بوده اند . در بندر بوشهر اكثر خانه هاي سنتي با سنگ هاي رسوبي دريا احداث شده اند و سنگ هاي رسوبي و مرجاني دريا مصالح عمده ديوارهاي ابنيه ي سنتي را تشكيل مي دهد .
نظرات شما عزیزان:
<-PollName->
آمار
وب سایت:
<-PollName->
تبادل لینک هوشمند